یکی از نیازهای روحی و عاطفی انسان، داشتن دوستان صمیمی است. دوستی رابطه ای است براساس محبت که دو انسان را به هم دیگر پیوند می دهد و نیاز عاطفی آن ها را برآورده می سازد. علاوه بر آن، دوستان صمیمی یار و یاور یک دیگر در حل مشکلات زندگی هستند. بدون داشتن دوستان واقعی، انسان هم تنها و بی یاور است و هم از نظر روحی و عاطفی با مشکلات جدّی روبرو است. از این رو در روایات اسلامی نیاز انسان به داشتن دوستان خوب به نیاز انسان به غذا تشبیه شده است.

ارزش دوست

دوستی در دوران نوجوانی اهمیت خاصی دارد، زیرا در سنین بلوغ، عواطف انسانی بیدار شده و آماده ی شکل گیری و شکوفایی است و به همین علت، انگیزه ی عاطفی نیرومندی نوجوانان را به سوی دوستی با هم سالان سوق می دهد. این انگیزه که در سنین کودکی سطحی و زودگذر بود، اکنون به صورت عمیقی در دورن نوجوان فعال است و لذا دوستی های نوجوانان به زودی به دست فراموشی سپرده نمی شود.

برقراری پیوند دوستی در این دوران به شکوفایی و پرورش عواطف نوع دوستی و محبت انسانی کمک می کند و سبب می شود شخصیت اجتماعی نوجوانان شکل گیرد. وقتی علاقه ی قلبی بین دو دوست ایجاد می شود، آن دو از صفات و حالات یک دیگر تأثیر می پذیرند. این تأثیر، ناآگاهانه و تدریجی است و با گذشت زمان بر میزان آن افزوده می شود و به هم خویی و هم رنگی می انجامد.

در روایتی از امام علی (علیه السلام) به این تأثیر ناآگاهانه و تدریجی اشاره شده است: «لاتَصحَب الشریر فَاِنَّ طبعَکَ یَسرِقُ مِن طبِعه شراً و انت لا تَعلمُ؛ (1) از مصاحبت با مردم فاسد بپرهیز که طبیعتت به طور ناآگاه، ناپاکی و بدی را از طبع او می دزدد، در حالی که تو از آن بی خبری».

معیارها و روش های انتخاب دوست

دوستی هایی که بدون آزمودن های قبلی به وجود می آیند، معمولاً دیری نمی پایند و به کوچک ترین عامل از هم می پاشند. علاوه بر آن، چنین دوستی هایی ممکن است عواقب خطرناکی برای انسان به همراه داشته باشد. بر همین اساس است که در تعالیم اسلامی توصیه شده که به سادگی به هر کسی که در مسیر ما قرار می گیرد اعتماد نکنیم، بلکه ابتدا او را بیازماییم و وقتی و وقتی که از شایستگی او برای دوستی مطمئن شدیم، او را به دوستی برگزینیم. البته این مطلب به معنای بدگمانی نسبت به دیگران نیست، اما بدگمان نبودن نسبت به یک نفر برای اعتماد کردن به او کافی نیست.

امام علی (علیه السلام) در این باره می فرماید: «کسی که پس از آزمایش صحیح، دیگری را به دوستی برگزیند، دوستیش پایدار و علاقه اش استوار خواهد ماند». (2))

در روایات متعدد دیگر آمده است که: «اگر کسی سه بار نسبت به شما خشمگین شد ولی به بدی درباره ی شما سخن نگفت، او شایسته ی دوستی است». (3))

پس کسی را که ما به دوستی انتخاب می کنیم باید چنان باشد که در مجموع باعث رشد و تعالی و پیش رفت فکری و روحی ما شود. برخی افراد در انتخاب دوست تنها به جنبه های ظاهری توجه می کنند، چنین دوستی هایی هرگز قابل اعتماد نیست، زیرا آن چه در دوستی به کار می آید ظاهر اشخاص نیست، بلکه صفات و خصوصیات روحی، فکری و اخلاقی آن هاست. برخی دیگر به علت کمبودهای عاطفی از هر کس که محبتی ببینند، مجذوب او می شوند. این نوع دوستی ها نیز چون از روی مطالعه و بررسی نیست، می تواند مضر و گاهی خطرناک باشد. تنها دوستی هایی قابل اعتماد و مفید است که شخص مطمئن باشد کسی را که برای دوستی برگزیده است، شایستگی دوست شدن را دارد.

قیمت لحظه ها را نمی توان سنجید

در آن هنگام که

دوستی شکل می گیرد

آنگاه که جامی را قطره قطره پر می کنید

دست آخر با قطره ای، 

                    سر ریز می شود...

و به زنجیره ی مهربانی ها نیز،

یکی هست

که سر انجام دل آدمی را

                       لبریز می کند

عرفا دوست را راهنما و دلیل راه می دانند و گویند:

روزی شخصی در خدمت درویشی گفت: در این راه، در هر قدمی هزار چاه است.

درویش گفت: راه نرفته، نشان راه مده که، چاه در کنار راه است، نه در میان راه، هرکه از راه بدر رود، در میان چاه افتد. دوستی برگزین که تو را از راه، برد.

تصویر ذهنی «کارترین دیویس» در باب دوستی چنین است:

دوست آن است که توی تاب آدم را تاب می دهد(یعنی با واژگانش دل را چرخ فلکی می کند) روی نردبان تو را بالا می کشد(درک تو را افزایش می دهد) دستی به پشتت می زند، در آغوشت می گیرد و خدا حافظی می کند( اما نگارنده می گوید: خداحافظی نمی کند. او صاحب خانه ی دل می شود و در محراب دل محمل می گزیند.)

شیخ اجل«سعدی» در باب اثر دوست می گوید:

گلـی خوشبوی در حـمام روزی                رسید از دست محبوبی به دستم

بدو گفتم که مشکی یا عبیری                کـه از بـــوی دلاویـــــز تـو مـسـتـم

بـگفـتا مـن  گـلی نـاچیز بـودم                 و لـیـکن مـدتی بـا گـل نـشـسـتم 

کمال همنشین در من اثر کرد                 و گرنه من همان خاکم که هستم

به تعبیری دوست آن است که صفات حمیده انسان را تقویت و صفات رذیلانه را تضعیف می کند. یعنی چه؟ تا کنون برایتان پیش آمده که انسان در کنار بعضی از افراد قرار می گیرد، ناخود آگاه بعد از مدتی می فهمد انسان دیگری شده است. صفات بارز و شایسته اش بیدار شده است و بسیاری از صفات ناپسندش کمرنگ. این اثر دوست است.

چه زیبا سروده، اثر دوست را آن اندیشمند:

بعضی ها وارد زندگی ما می شوند و خیلی سریع می روند، بعضی برای مدتی می مانند، روی قلب ما رد پا می گذارند. و ما دیگر هیچ گاه، همان که بودیم نیستیم.

و بدین سان جای پای دوست در کوچه خلوت دل آدمی می ماند و یادش که به انسان آرامشی شگرف می دهد.

پیامبر«ص» می فرماید: «از دوست تو بر تو حکم می کنند»

اما، چرا انتخاب دوست آنقدر مهم است؟ زیرا بیشترین ساعات عمر را در بر می گیرد و طبعا بیشترین اثر را بر روح ما خواهد داشت.

یک سنگ سخت در مجاورت آب تغییر شکل داده و در مقابل چک چک آب سوراخ می گردد. سنگ بی مقدار در مجاورت سنگ های دیگر تبدیل به عقیق و فیروزه می گردد، حتی خار در مجاورت گل بوی گل را می گیرد

          خارم ولی گلاب ز من می توان گرفت               از بس که بوی همدمی گل گرفته ام  

تمثیل شعر مذکور را می توان در این حکایت یافت؛ روزی شما به دیدار دوستی می روید که در قصابی کار می کند. ساعتی را پیش او می گذرانید. بعد از مراجعت از نزد او، اولین کسانی که شما را می بینند فورا از بوی بد گوشت تراویده از تن شما سخن می گویند!

حال اگر ساعتی را پیش دوستی بگذرانید که در فروشگاه عطر فروشی شاغل است، به محض مراجعت، دیگران از شما رایحه ی دل انگیز عطر را استشمام خواهند کرد.

خواجه عبدالله انصاری دوستی با نیکان را عظیم دانسته و می گوید:

صحبت با نیکان بس عظیم است؛

مس در صحبت کیمیا افتاد، زر گشت

هسته ی خرما در دست دهقان افتاد، درخت پر بر گشت

و آنک به دست هیزم کش افتاد، خاکستر گشت  

مولانا در تایید سخن خواجه می فرمایید:

دلا نزد کسی بنشین که او از دل خبر دارد

                              به زیر آن درختی رو که او گلهای تر دارد

در این بازار عطاران مرو هر سو چو بیکاران

                             به دکان کسی بنشین که در دکان شکر دارد  

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: