- تاريخ ارسال : دو شنبه 9 بهمن 1391, 12:40
- دسته بندي : <-CategoryName->
- نويسنده : سبحان بدیعی
گستره اعجاز
از لحن و بیان قرآن معلوم میشود که وجوه اعجاز محدودبهزمینهایخاصنیست بلکه آیات متعدد در هر قسمتی به جنبهای از این اعجاز اشاره دارند. عرصه و گستره وجوه اعجاز را اینگونه میتوان ارایه نمود:
الف ـ اعجاز بیانى که بیشتر به جنبههاى لفظى، ظرافتها ونکتههاى بلاغى نظر دارد، گرچه در این نکتهها و ظرافتها؛ معنا و محتوا نقش اصلى را ایفا مىکند؛
ب ـ اعجاز تشریعى که ناظر به جهات نوآورىهاى مفاهیم دینى است، به دین معنا که قرآن در دو قسمت معارف و احکام راهى پیموده که بشریت بدان راه نیافته بود و براى ابدیت بدون راهنمایى دین؛ دستیابى به آن امکانپذیر نبوده است.
ج ـ اعجاز علمی که به هستی شناسی قرآن مربوط میشود. هستىشناسى قرآن، فراگیر و تشریعات آن همه جانبه و کامل است و از هر جهت بدون هیچگونه کاستى بر بشریت عرضه شده است. قرآن در اینباره اشاراتى گذرا دارد که به برخى از اسرار طبیعت نظر داشته و به گونه تراوشى از لابـهلاى تعابیر قرآنى ـ احیاناً ـ مشهود مى گردد که با مرور زمان و پیشرفت دانش و قطعیت یـافتن برخى نظریههاى علمى، پرده از این اشارتها برداشته مىشود و دانشمندان خصوصا با پى بردن به این حقایق، قرآن را از دیدگاه اعجاز مورد ستایش و پذیرش قرار مىدهند. با مراجعه به تفسیر المیزان و کتاب التمهید آیتالله معرفت این گونه بر میآید که تمامی ابعاد قرآن معجزه است ولی به اختلاف مخاطبین متفاوت است، بهاینمعناکهابعاداعجازادبی قرآن برای اهل ادب، گزارههای به اصطلاح اجتماعی برای محققان علوماجتماعی، مطالب روانشناختی برای متخصصین روانشناس و ابعاد حکمت و فلسفی آن برای فیلسوفان و متکلمان، جنبههای اعجاز فراوان دارد (ر.ک: طباطبایی، محمدحسین، المیزان،۱/۵۷ـ۶۷؛ معرفت، محمدهادی، التمهید، ۴/۲۳و ۱۳۴). شهید مطهری معتقد است اعجاز قرآن از دو جنبه اصلی قابل بحث است؛ یکی بعد بلاغی و فصاحت قرآن که ناظر به روشنی بیان، شیرینیبیان، زیبایی بیان و جذابیت آن است و مربوط به لفظ است البته نه لفظ منفک از معنا بلکه از آن حیث که محتوای معناست و جنبه دیگر آن که مربوط به محتوای قرآن است و عبارت است از جنبه فکری و علمی قرآن.(مطهری، جامعه و تاریخ در قرآن/ ۵۴۷).
مؤید این حقیقت، آیات متعدد قرآنی است که بر اساس آنها، هم مجموعه قرآن و هم آیه آیه آن معجزه است و آوردن مثل آن از قدرت دیگران خارج است: (وَإِنْ کُنْتُمْ فِی رَیْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِن مِثْلِهِ) (بقره/۲۳)؛ (أَمْ یَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ) (یونس/۳۸)؛ (فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَیَاتٍ) (هود/ ۱۳).
برخی از محققین و مفسرین معاصر، معجزه علمی قرآن را آیاتی میدانند که اولاً در آن نوعی رازگویی علمی باشد به این معنا که مطلبی علمی را که قبل از نزول آیه کسی از آن اطلاع نداشته باشد به طوری که مدت ها بعد از نزول آیه مطلب علمی کشف شود و این مسأله علمی خود به گونهای باشد که با وسایل عادی در اختیار بشر عصر نزول قابل اکتساب نباشد، دوم اینکه اخباری غیبی در مورد وقوع حوادث طبیعی و جریانات تاریخی باشد که در هنگام نزول آیه، از آن اطلاع نداشته و پس از خبر دادن قرآن طبق همان خبر واقع شود و خبر نیز به گونهای است که از راه عادی قابل پیشبینی نباشد (رضایی اصفهانی، محمد علی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن/۸۵)لیکن به نظر میرسد با اعتراف به گستره اعجاز علمی قرآنکریم و با عنایت به جاودانه بودن قرآن کریم و نوع معجزه قرآن که از جنس کلام و گفتار است، اقتضا میکند تابرایبیانمقصوداعجازبه قرآن کریم بسان یک ساختار و نظام به هم پیوسته نگاه شود و برای آن اجزا و عناصری در نظر گرفت تا در توجیه اعجاز آن توفیق بیشتری حاصل شود؛ به این معنا که اعجاز علمی قرآن، اعجاز ادبی قرآن و سایر ابعاد اعجاز در قالب چنین ساختار منحصر به فردی معنا میدهد، و بر اساس چنین رویکردی، دیگران از آوردن همانند قرآن یا ده سوره و یا یک سوره عاجزند.
در تایید این نکته میتوان گفت که اولاً سورههای قرآن ساختارمند میباشند؛ ثانیاً قرآن به کلمات خود تحدی نکرده است بلکه به یک سوره تحدی نموده است که حداقل آن سوره هم بر اساس آنچه گفته شد، دارای ساختار مخصوص به خود باشد. در نتیجه اگر خداوند در قالب سوره سخنانی را بیان کرده است از قبیل: سرگذشت اقوام؛ برخی ویژگیهای زمین و آسمان؛ سرگذشت برخی انبیا، مردان، زنان بزرگ و کوچک و…بیاناعجاز گون آن تنها در قالب آن ساختار منحصر به فرد قابل درک و فهم است. بله قرآن فراوان از غیب سخن به میان آورده است که حوزههای مختلفی را شامل میشود لیکن این سخنان از حداقلهای ابعاد اعجاز قرآنکریم است که با آن ساختار شگفتانگیز و معجزهآسا ـ که تحلیل آن به سادگی میسر نمیشود ـ قابل مقایسه نیست.
نظرات شما عزیزان:
برچسبها: اعجاز, اعجاز علمي,